Πριν αναφερθώ στην εμπειρία μου, ως φυσικοθεραπευτής της ελληνικής παραολυμπιακής ομάδας, στους τρεις τελευταίους παραολυμπιακούς αγώνες θα ήταν χρήσιμο να γίνουν γνωστά κάποια ενημερωτικά και ιστορικά στοιχεία των αγώνων αλλά και των συμμετοχών της ελληνικής ομάδας σε αυτούς.
Ιστορικό
Οι Παραολυμπιακοί Αγώνες είναι οι ισοδύναμοι Ολυμπιακοί Αγώνες για τους αθλητές με κινητικές, οπτικές ή διανοητικές αναπηρίες.
Οι πρώτοι Αγώνες Ολυμπιακού χαρακτήρα για αθλητές με αναπηρία οργανώθηκαν το 1960 στην Ρώμη, ύστερα από τους Ολυμπιακούς Αγώνες στην ίδια πόλη. Θεωρούνται ως οι πρώτοι Παραολυμπιακοί Αγώνες. Από τότε, διεξάγονται κάθε 4 χρόνια, πάντα την ίδια χρονιά με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Την ίδια χρονιά έγιναν και οι πρώτοι Χειμερινοί Παραολυμπιακοί Αγώνες στην Σουηδία. Οι Παραολυμπιακοί Αγώνες της Σεούλ (1988) ξεχώρισαν και από το γεγονός ότι οι Ολυμπιακοί και Παραολυμπιακοί φιλοξενήθηκαν στην ίδια χώρα, στην ίδια πόλη και χρησιμοποιήθηκαν οι ίδιες αθλητικές εγκαταστάσεις. Έκτοτε, γίνονται πάντα στην ίδια πόλη με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Από το 1960, έχουν διοργανωθεί δεκατρείς (13) Θερινοί και δέκα (10) Χειμερινοί. Οι Παραολυμπιακοί Αγώνες έχουν εξελιχθεί πλέον στο δεύτερο μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός μετά τους Ολυμπιακούς και το τρίτο μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός σε τηλεθέαση παγκοσμίως μετά τους Ολυμπιακούς και το παγκόσμιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου.
Η συμμετοχή της Ελλάδας
Όσον αφορά στη χώρα μας έλληνες αθλητές συμμετέχουν στους Παραολυμπιακούς Αγώνες από το 1976. Από το 1988, η Ελλάδα συμμετέχει στους Αγώνες με επίσημες Εθνικές Αποστολές. Στους Παραολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, η Ελλάδα συμμετείχε με την πολυπληθέστερη μέχρι στιγμής Παραολυμπιακή Ομάδα, με 137 αθλητές, η οποία κατέδειξε την ανοδική πορεία του Παραολυμπιακού κινήματος στην Ελλάδα και κίνησε το ενδιαφέρον της Ελληνικής Κοινωνίας.
Οι Έλληνες αθλητές και οι Ελληνίδες αθλήτριες κατάφεραν να κατακτήσουν συνολικά 20 μετάλλια (3 χρυσά, 13 αργυρά, 4 χάλκινα). Εννέα περισσότερα από αυτά που είχαν κερδίσει στους Παραολυμπιακούς Αγώνες στο Σύδνεϋ. Οι Αγώνες της Αθήνας ανέδειξαν τον αθλητισμό των ατόμων με αναπηρία και τον τοποθέτησαν στη θέση που του αρμόζει στην Παγκόσμια αθλητική οικογένεια και ιδιαίτερα στην Ελληνική αθλητική οικογένεια. Η Ελλάδα στους Παραολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο ντε Τζανέιρο (2016) κέρδισε την 24η θέση μεταξύ 169 κρατών που συμμετείχαν με τελικό απολογισμό πέντε χρυσά, τέσσερα ασημένια και τέσσερα χάλκινα μετάλλια, στο σύνολο 13 μετάλλια, το οποίο αποτελεί ρεκόρ μεταλλίων για την ελληνική αποστολή. Οι έλληνες αθλητές συμμετείχαν για πρώτη φορά σε δώδεκα αθλήματα.
Το αγωνιστικό πρόγραμμα των Θερινών Παραολυμπιακών Αγώνων περιλαμβάνει πλέον 22 θερινά αθλήματα. Δεκαοκτώ από αυτά είναι κοινά με τους Ολυμπιακούς Αγώνες και τα υπόλοιπα τέσσερα είναι αποκλειστικά Παραολυμπιακά αθλήματα όπως είναι το Μπότσια, το Γκόλμπολ, η Άρση βαρών σε πάγκο και το Ράγκμπι με αμαξίδιο.
Ιατρική και φυσικοθεραπευτική φροντίδα στους Παραολυμπιακούς Αγώνες
Απαιτείται εξαιρετικά ποιοτική ιατρική κάλυψη των αθλητών με αναπηρία που συμμετέχουν σε παραολυμπιακούς αγώνες. Οι διοργανωτές της κάθε παραολυμπιάδας οφείλουν σε κάθε στάδιο, στίβο ή αγωνιστικό χώρο να υπάρχει ένας ή και παραπάνω ιατροί αγώνων όπως επίσης και ιατροφαρμακευτικός εξοπλισμός.
Ωστόσο, η πρώτη μεγάλη ιατρική κάλυψη ξεκίνησε να υπάρχει στη Σεούλ (1988) μέσα στο ίδιο το παραολυμπιακό χωριό οπού μια γιγάντια μονάδα υγείας με όλες τις ιατρικές και παραϊατρικές ειδικότητες ήταν διαθέσιμη 24 ώρες το εικοσιτετράωρο για τις ανάγκες των αθλητών. Πρόκειται για την πολυκλινική του παραολυμπιακού χωριού το οποίο διέθετε διαγνωστικό κέντρο, χειρουργείο και φαρμακείο. Έκτοτε σε κάθε Χειμερινή και Θερινή Παραολυμπιάδα υπάρχει πλήρως οργανωμένο κέντρο με εθελοντές ιατρούς όλων των ειδικοτήτων και πραγματοποιούν δωρεάν εξετάσεις για όλους τους αθλητές, συνόδους και προπονητές των αγώνων.
Μέσα σε αυτή τη πολυκλινική υπάρχει πάντα ξεχωριστό τμήμα φυσικοθεραπείας όπου κατόπιν ραντεβού έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες όλοι όσοι βρίσκονται και διαμένουν μέσα στο παραολυμπιακό χωριό. Οι πρώτοι έλληνες φυσικοθεραπευτές που ακολούθησαν την ελληνική αποστολή ήταν στην Ατλάντα (1996) και από τότε κάθε αποστολή έχει από έναν έως και τέσσερεις φυσικοθεραπευτές ανάλογα τον αριθμό των αθλητών και της αποστολής.
Η συμμετοχή μου στους Παραολυμπιακούς Αγώνες
Πρώτη μου επαγγελματική ενασχόληση με τους αθλητές με αναπηρία ήταν αρχές του 2006 όταν στο κέντρο φυσικής ιατρικής και αποκατάστασης που εργαζόμουν στην Αθήνα οι αθλητές όλων των αθλημάτων επισκέπτονταν το συγκεκριμένο κέντρο σαν ασθενείς για αξιολόγηση, παρακολούθηση και αποκατάσταση. Οπότε, πριν τη πρώτη μου παραολυμπιάδα το 2008 στο Πεκίνο είχα μια αξιόλογη παρακαταθήκη εμπειριών σε αυτό το απαιτητικό πεδίο και έτσι είχα την τιμή να συνεργαστώ ως επίσημος φυσικοθεραπευτής της ελληνικής αποστολής με άλλους 3 συναδέλφους. Η ιατρική ομάδα αποτελούνταν από 2 φυσίατρους και 4 φυσικοθεραπευτές. Από τότε συνεχίστηκε η συμμέτοχη μου σε όλες τις μεγάλες διοργανώσεις και πιο συγκεκριμένα σε 3 θερινούς Παραολυμπιακούς Αγώνες (Πεκίνο 2008, Λονδίνο 2012, Ρίο 2016), σε μια χειμερινή Παραολυμπιάδα (Βανκούβερ 2010) αλλά και σε αρκετά Παγκόσμια και Ευρωπαϊκά κύπελλα όλων των αθλημάτων όπου συμμετείχε η Ελληνική Αθλητική Ομοσπονδία ατόμων με αναπηρία (Ε.Α.ΟΜ.ΑμεΑ).
Η εμπειρία μου
Έκτος από τη τεράστια τιμή και ευθύνη που νιώθω όταν υπηρετώ μια τέτοια θέση, είναι αναρίθμητες και οι εμπειρίες που προκύπτουν από αυτές τις μεγάλες διοργανώσεις, τόσο από τη σκοπιά της επιστήμης της φυσικοθεραπείας, όσο και από την εξωαγωνιστική επαφή μου με αυτούς τους ανθρώπους. Σαν φυσιοθεραπευτής συνοδεύω τους αθλητές καθ’όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας τους για τις μεγάλες διοργανώσεις αφού οι προπονήσεις τους είναι καθημερινές, απαιτητικές, πολύωρες και επίπονες όπως ακριβώς και των αρτιμελών αθλητών. Το επίπεδο πρωταθλητισμού στο οποίο βρίσκονται απαιτεί πολύχρονη σκληρή προσπάθεια και αφοσίωση στον αθλητισμό με στόχο τους επόμενους Παραολυμπιακούς Αγώνες, γεγονός που συνεπάγεται πολύ συχνούς τραυματισμούς, είτε σοβαρούς που τους στερούν την προπόνηση τους είτε λιγότερο σοβαρούς.
Εκτός από την πολυκλινική που υπάρχει στον χώρο του παραολυμπιακού χωριού για σοβαρά περιστατικά, στις κτηριακές εγκαταστάσεις στις οποίες διαμένουμε έχει διαμορφωθεί ένα ιατρείο και ένα φυσικοθεραπευτήριο με τον αντίστοιχο εξοπλισμό για την κάθε αποστολή. Η οργάνωση του ιατρείου είναι ευθύνη της ιατρικής ομάδας όπου από πριν μεριμνά για τον εξοπλισμό του. Κάποιοι από τους συναδέλφους παραμένουν στο χώρο του ιατρείου για να φροντίσουν τους αθλητές που δεν αγωνίζονται και άλλοι συνοδεύουν τους αθλητές στις προπονήσεις και τους αγώνες τους, με εξοπλισμό για πρώτες βοήθειες. Είμαστε υπεύθυνοι εκτός από την ιατρική κάλυψη και για τη γενικότερη στήριξη και αρωγή, αφού οι αθλητές με βαριές αναπηρίες έχουν ανάγκη από τη μετακίνηση με τα αναπηρικά αμαξίδια στον αγωνιστικό χώρο, τη προετοιμασία τους στα αποδυτήρια, ακόμη και τη μεταφορά του αγωνιστικού εξοπλισμού τους.
Όλη η ελληνική αποστολή σε τέτοιες μεγάλες αγωνιστικές διοργανώσεις, όπως οι Παραολυμπιακοί Αγώνες, αναχωρεί πάντα μια εβδομάδα πριν, κατόπιν εισήγησης της Ελληνικής Παραολυμπιακής επιτροπής για να μπορέσουν οι αθλητές να εγκλιματιστούν στις νέες συνθήκες αλλά και εμείς οι φυσικοθεραπευτές να εκμεταλλευτούμε τον χρόνο που απομένει πριν τους αγώνες για να αποκαταστήσουμε ότι πρόβλημα αντιμετωπίζουν σύμφωνα με θεραπευτικά πρωτόκολλα που προκύπτουν από τη συνεργασία μας με τους φυσίατρους της αποστολής. Ως επί το πλείστον είναι μυϊκοί τραυματισμοί και αθλητικές κακώσεις που ξεπερνιούνται σχετικά εύκολα. Δεν μου έχει τύχει όλα αυτά τα χρόνια αθλητής της παραολυμπιακής αποστολής να απέχει από κάποιο αγώνα εξαιτίας ενός τραυματισμού. Σε βαριές αναπηρίες όπου οι αθλητές δεν είναι σε θέση να αυτοεξυπηρετηθούν, υπάρχουν συνοδοί, που ως επί το πλείστον είναι συγγενικά τους πρόσωπα.
Υπάρχουν αθλητές με διάφορες μορφές αναπηρίας, είτε αυτές είναι συγγενείς (εγκεφαλική παράλυση, τύφλωση κλπ) είτε επίκτητες (κακώσεις νωτιαίου μυελού από τροχαία ατυχήματα κλπ). Οι επίκτητες ποικίλουν από ακρωτηριασμούς, νευρολογικά σύνδρομα, προβλήματα όρασης αλλά και κάποιες ήπιες νοητικές ασθένειες. Έτσι, υπάρχει μια ομάδα ειδικά εκπαιδευμένων ιατρών που λέγονται classifiers, οι οποίοι κατηγοριοποιούν τους αθλητές που συμμετέχουν για πρώτη φορά στους παραολυμπιακούς αγώνες ανάλογα με το είδος και τη βαρύτητα της αναπηρίας που φέρουν (classification) ανεξάρτητα από το άθλημα που θα αγωνιστούν. Υπάρχουν πάνω από 20 κατηγορίες αναπηρίας και εκεί έγκειται ίσως και η δυσκολία να καταλάβει το ευρύ κοινό όταν παρακολουθεί τους παραολυμπιακούς αγώνες ποιός ανήκει σε ποια κατηγορία και γιατί.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφερθώ στη ψυχική δύναμη με την οποία αντιμετωπίζουν όλοι αυτοί οι αθλητές αυτού του επιπέδου την αναπηρία τους αλλά και την συμμετοχή τους στους αγώνες. Νοιώθουν τρομερή ικανοποίηση που εκπροσωπούν την χώρα τους με το εθνόσημο, που δίνουν απλά το παρόν σε αυτές τις διοργανώσεις και η διάκριση για αυτούς έρχεται σε δεύτερη μοίρα αφού έτσι και αλλιώς όλοι τους είναι νικητές της ζωής. Είναι συγκινητική η κάθε στιγμή που μοιράζομαι μαζί τους και η στάση της ζωής τους είναι παράδειγμα για όλους μας. Τους χαρακτηρίζει η αξιοπρέπεια, το ήθος και η ευγενή άμιλλα, στοιχεία που είναι δυσεύρετα. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι είναι άνθρωποι εξοικειωμένοι τόσο με την αναπηρία τους όσο και με τον τρόπο που μπορεί να τους αντιμετωπίζει η κοινωνία. Έχουν καταφέρει να ξεπεράσουν τα όποια εμπόδια και έχουν δραστηριοποιηθεί, έχουν βρει ένα τεράστιο νόημα και μια ουσιαστική διέξοδο στον αθλητισμό και ζουν μια καθημερινότητα όσο το δυνατόν πιο κοντά στο φυσιολογικό. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι ανεξάρτητοι, εργάζονται, σπουδάζουν, διατηρούν σχέσεις και δεν αφήνουν χώρο σε μίζερες και απαισιόδοξες σκέψεις.
Τέλος, θα ήθελα να αναφερθώ σε στιγμές που είναι λιγότερο επαγγελματικές και περισσότερο προσωπικές και που μένουν ανεξίτηλες στη μνήμη. Αποτελεί μοναδική εμπειρία να έρχεσαι σε καθημερινή επαφή με αποστολές άλλων χωρών μέσα στο παραολυμπιακό χωριό, στα στάδια, στην τελετή έναρξης και λήξης των αγώνων και να παρελαύνεις και εσύ με την εθνική ομάδα της χώρας σου. Μέσα σε 20 και πλέον ήμερες που διαρκούν οι αγώνες έχεις την ευκαιρία να συναναστραφείς με κουλτούρες άλλων χωρών. Υπάρχει ένα μοναδικό κράμα πολιτισμών που είναι δυσεύρετο αφού εκτός από τους εθελοντές της διοργανώτριας χώρας σχεδόν όλος ο πλανήτης δίνει το παρόν σε αυτό το γεγονός που λέγεται Παραολυμπιακοί Αγώνες. Μέσα από αυτό το εξαιρετικό κλίμα οι φιλίες που αναπτύσσονται είναι μοναδικές.
Κλείνοντας θα ήθελα να τελειώσω με μια παράκληση και μια ευχή. Παράκληση, όλοι οι συνάδελφοι-θεραπευτές που ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή με ασθενείς με αναπηρία να τους ενθαρρύνουμε να ασχοληθούν με τον παραολυμπιακό αθλητισμό και με το παραολυμπιακό κίνημα. Να τους παροτρύνουμε να βγουν από τα σπίτια τους, να μπουν στους αγωνιστικούς χώρους και να βρουν το άθλημα που τους ταιριάζει. Ανεξαρτήτως ηλικίας και αναπηρίας όλοι μπορούν να εισάγουν τον αθλητισμό στη ζωή τους. Ευχή μετά από μερικά χρόνια όταν θα μιλάμε για αναπηρικό κίνημα και αθλητισμό, όλο και περισσότεροι συνάνθρωποι μας να είναι εξοικειωμένοι και ευαισθητοποιημένοι με αυτό. Γιατί και σε αυτό το τομέα χρειάζονται πολλά να γίνουν, όχι μόνο από τη πλευρά της πολιτείας αλλά και από μας τους ίδιους όσον αφορά την επανένταξη αυτών των ανθρώπων στον κοινωνικό ιστό. Να πάψει να αποτελεί η κάθε μορφή αναπηρίας ένα κοινωνικό ταμπού. Η νέα γενιά ίσως καταφέρει να δώσει τη διάσταση που πρέπει στην αναπηρία και να τη θέσει στο επίκεντρο που της αρμόζει στο μέλλον.
Επιμέλεια: Μάκος Ιωάννης
φυσικοθεραπευτής