Με τον όρο χρόνιος πόνος εννοούμε τον πόνο του οποίου τα συμπτώματα διαρκούν περισσότερο από 3 μήνες. Στην Ευρώπη το 19% του πληθυσμού εμφανίζει χρόνιο πόνο. To 50% των πασχόντων από χρόνιο πόνο που προσέρχονται στον ορθοπεδικό τους έχουν πρόβλημα στο μυοσκελετικό τους σύστημα.
Το πιο συχνό σύμπτωμα είναι πόνος στη μέση (ισχιαλγία-οσφυαλγία). Άλλες αιτίες είναι εκφυλιστικές παθήσεις , ημικρανία, κεφαλαλγία μυϊκής τάσεως, καρκίνος, οστεοπόρωση και σε κάποιες περιπτώσεις ψυχολογικοί παράγοντες όπως το στρες, η κούραση, οι διαταραχές ύπνου και η κατάθλιψη.
Η διάγνωση της αιτίας που προκαλεί τον πόνο είναι πρωταρχικής σημασίας για την αποφυγή διαγνωστικών σφαλμάτων. Για αυτό εκτός από το πλήρες ιστορικό που θα παρθεί από τον ασθενή και θα εμπεριέχει πληροφορίες για τα συμπτώματα, το τι προκαλεί το πόνο, τι τον επηρεάζει αρνητικά ή θετικά θα πρέπει να γίνονται και κάποια διαγνωστικά τεστ.
Σε πολλές περιπτώσεις ο πόνος επηρεάζει την κινητικότητα του ασθενή με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ανταποκριθεί στις καθημερινές προσωπικές και επαγγελματικές του δραστηριότητες. Αυτό οδηγεί σε μείωση της ζωντάνιας, της ζωτικότητας, της αντοχής και της δύναμης του ατόμου που πάσχει. Έτσι μειώνεται η λειτουργικότητα του ασθενή και αυτό έχει άμεση επιρροή στην ψυχολογία του. Ο ασθενής μπορεί να νιώθει κουρασμένος, απελπισμένος και να παρουσιάζει σημάδια κατάθλιψης. Για αυτό πολλές φορές κρίνεται αναγκαία για την αντιμετώπιση του προβλήματος η συμμετοχή ενός ψυχολόγου που θα υποστηρίξει τον ασθενή. Εξάλλου ο χρόνιος πόνος δεν αποτελεί μόνο την σωματική εκδήλωση μιας πάθησης αλλά και την ψυχολογική και κοινωνική έκφραση της.
Τα συμπτώματα από ασθενή σε ασθενή μπορεί να διαφοροποιούνται. Ο πόνος είναι καθαρά υποκειμενικό συναίσθημα και πολλές φορές είναι δύσκολο να περιγραφεί, να καθοριστεί ή να εξηγηθεί σε κάποιον άλλον. Ο πόνος δεν μοιράζεται με κανέναν. Χαρακτηριστικά ο πόνος μπορεί να είναι οξύς ή αμβλύς, διάσπαρτος ή εντοπισμένος, συνεχής ή περιοδικός, σταθερός ή σφύζων και μπορεί να αντανακλά μακράν του οργάνου που πάσχει.
Οι εναλλακτικές θεραπείες στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου
Εκτός από τις φαρμακευτικές (αναλγητικά, τοπικά σκευάσματα, οπιοειδή) και τις επεμβατικές μεθόδους (νευρικός αποκλεισμός, εγχύσεις ενδοαρθρικές/παρασπονδυλικές) που πραγματοποιούνται στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου βοηθά σημαντικά η χρήση φυσικοθεραπείας καθώς και κάποιες εναλλακτικές θεραπείες. Το πλεονέκτημα αυτών είναι ότι έχουν ελάχιστες η και μηδενικές παρενέργειες όταν φυσικά εφαρμόζονται από κατάλληλα εκπαιδευμένα άτομα. Για αυτό θα πρέπει να προσέχουμε πολύ την επιλογή του θεραπευτή μας.
Αρχικά θα αναφερθούμε εν συντομία στις εναλλακτικές μεθόδους:
Βελονισμός
στηρίζεται στην αποκατάσταση της ροής της ζωτικής ενέργειας στον οργανισμό με τη χρήση βελόνων σε συγκεκριμένα σημεία και βοηθά στην αποκατάσταση του προβλήματος και την απαλλαγή από το πόνο. Πολύ καλά αποτελέσματα έχει στον χρόνιο πόνο και η μέθοδος του ηλεκτροβελονισμού που είναι συνδυασμός των βελόνων με τη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος. Ακόμη χρησιμοποιείται και η μορφή του ωτοβελονισμού (τοποθέτηση σπόρων, βελόνων και μαγνητών πάνω στο αυτί σε συγκεκριμένα σημεία) και η θεραπεία su jok (συνδυασμός κινέζικης-βελόνες, αιγυπτιακής-πυραμίδες και ινδικής –τσάκρα θεραπείας σε σημεία αντιστοιχίας του ανθρώπινου σώματος στις παλάμες και τα πέλματα του ατόμου).
Βιοσυντονισμός
έχει σαν κύριο στόχο την ενεργοποίηση του ενδογενούς συστήματος ρύθμισης και την απελευθέρωση του από τις παθολογικές επιδράσεις με τέτοιο τρόπο ώστε να επέλθει η ίαση. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω ειδικών μηχανημάτων που τροφοδοτούν το σώμα με μια ‘θεραπευτική ώθηση΄’ ώστε να μεταβάλλει προς το φυσιολογικό τις ηλεκτρομαγνητικές δονήσεις των κυττάρων. Τα μηχανήματα αυτά μπορούν να κάνουν διάγνωση και θεραπεία. Χρησιμοποιείται και η εξωγενής θεραπεία με ειδικές θεραπευτικές συσκευές οι οποίες εκπέμπουν συχνότητες χαμηλής ισχύος και επιδρούν θετικά στα διάφορα συστήματα και όργανα του σώματος καθώς επίσης και στους διάφορους παθογόνους μικροοργανισμούς.
Οζονοθεραπεία
μέσω της χορήγησης όζοντος βελτιώνεται ο μηχανισμός αποκατάστασης της φλεγμονής, ενεργοποιείται το ανοσοποιητικό σύστημα και ενισχύεται ο επανορθωτικός μηχανισμός του οργανισμού.
Βιοανάδραση
μέσω της χρήσης ηλεκτρονικών μηχανημάτων στέλνεται στον ασθενή μια καλύτερη πληροφορία για συγκεκριμένη φυσιολογική λειτουργία που είναι υπό τον έλεγχο του νευρικού συστήματος αλλά δεν γίνεται εύκολα ή απόλυτα αισθητή και κατά τη διαδικασία αυτή ο ασθενής μαθαίνει να την αντιλαμβάνεται και να την ελέγχει..
Τεχνικές χαλάρωσης
μέσω της τακτικής εξάσκησης του ασθενή σε τεχνικές βαθιών αναπνοών και διαλογισμού επιτυγχάνεται η μείωση του στρες και προωθείται η χαλάρωση η οποία βοηθά στην ανακούφιση του χρόνιου πόνου.
Οστεοπαθητική
α) δομική θεραπεία – εννοούμε τις τεχνικές που πραγματοποιούνται από εξειδικευμένο θεραπευτή και έχουν σαν σκοπό την διόρθωση των διαφόρων παθολογικών δομών (σπόνδυλοι, αρθρώσεις)
β) σπλαχνική θεραπεία – τεχνικές απελευθέρωσης των κάθε είδους δυσλειτουργιών των σπλάχνων
γ) κρανιακή θεραπεία – είναι μια μέθοδος, με ήπιους χειρισμούς, που εφαρμόζεται από κατάλληλο θεραπευτή σε διάφορα σημεία του σώματος όπως τα οστά του κρανίου και τη σπονδυλική στήλη με σκοπό να εκτιμήσει αλλά και να αποκαταστήσει τη λειτουργικότητα του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο δρουν ο εγκέφαλος και ο νωτιαίος μυελός που αποτελούν τις δύο βασικές συνιστώσες του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Με αυτό το τρόπο βελτιώνεται η λειτουργία του νευρικού συστήματος και ενισχύεται ο φυσικός αμυντικός μηχανισμός του οργανισμού ώστε να καταπολεμηθούν τα συμπτώματα του χρόνιου πόνου και
δ) βιοδυναμική – είναι η εξέλιξη της κρανιακής και είναι μια διεισδυτική θεραπευτική μέθοδος η οποία μπορεί να επηρεάσει βαθιά τα εντυπωμένα πρότυπα συμπεριφοράς των ασθενειών (σωματικών και ψυχολογικών) τα οποία συσσωρεύονται κατά τη διάρκεια της ζωής μας ως αποτέλεσμα τραυματισμών ή νόσων και αποθηκεύονται στους ιστούς του σώματος βλάπτοντας την υγεία και προκαλώντας δυσλειτουργίες. Η εφαρμογή της έχει τη δυνατότητα να μετασχηματίσει αυτά τα πρότυπα εξαλείφοντας την ασθένεια και ανακτώντας την υγεία.
Ομοιοπαθητική
μέσω της ταύτισης της κλινικής εικόνας του ασθενούς με το κατάλληλο φάρμακο προκαλείται η ίδια συμπτωματολογία σε υγιή μορφή. Δηλαδή με αυτά που προκαλείται η νόσος με αυτά θεραπεύεται.
Διατροφή
έρευνες έχουν δείξει ότι συνδέεται η διατροφή και ο τρόπος ζωής με την εμφάνιση φλεγμονών και την προδιάθεση για νόσους. Η αλλαγή διατροφικών συνηθειών και η σωστή διατροφή με φρούτα, λαχανικά και φαγητά πλούσια σε βιταμίνες οδηγούν στην μείωση της φλεγμονής που συνυπάρχει με το πόνο.
Ο ρόλος της φυσικοθεραπείας
Ο στόχος του φυσικοθεραπευτικού προγράμματος είναι η μείωση της έντασης και της συχνότητας του πόνου και η βελτίωση της ποιότητας ζωής και των λειτουργικών ικανοτήτων του ασθενή . Ο πάσχον θα πρέπει να επανέλθει στις φυσιολογικές καθημερινές δραστηριότητες του. Το πρόγραμμα αποκατάστασης καθώς και ο τρόπος προσέγγισης του ασθενή πρέπει να είναι εξατομικευμένος και με βάση τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του κάθε ατόμου. Τα μέσα που χρησιμοποιούνται είναι :
- TENS (διαδερμική ηλεκτρική νευρική διέγερση): χαμηλού επιπέδου ηλεκτρικό ρεύμα που βοηθά στην μείωση του πόνου μέσω της ενεργοποίησης των μυών και των νεύρων
- LASER: έχει αναλγητική και αντιφλεγμονώδη δράση. Μέσω της υπεραιμίας που δημιουργεί χαλαρώνουν οι καταπονημένοι μυς ,αυξάνεται ο μεταβολισμός και επιταχύνεται η αναγέννηση των κύτταρων
- Μαγνητικά πεδία: προσφέρουν μείωση του πόνου και βελτίωση κυκλοφορίας
- Υπέρηχος: ανακουφίζει από τον χρόνιο πόνο και μειώνει τον μυϊκό σπασμό
- Κρουστικά κύματα: νέα πετυχημένη προσέγγιση στη θεραπεία χρόνιων μυοσκελετικών παθήσεων ιδιαίτερα εκείνων που δεν ανταποκρίνονται στις κλασσικές θεραπευτικές μεθόδους. Ενεργοποιεί την διαδικασία αυτό-επούλωσης, διεγείρει την αναγεννητική ικανότητα των κυττάρων του ιστού, αυξάνει την αιμάτωση της περιοχής και μειώνει το πόνο
- Θερμοθεραπεία : προκαλεί μείωση του πόνου και του μυϊκού σπασμού κ αυξάνει την αιματική ροή ( αποφεύγεται στα αρχικά στάδια φλεγμονής)
- Κρυοθεραπεία: χρησιμοποιείται σε χρόνιους πόνους όταν η θερμοθεραπεία δεν έχει αποτέλεσμα. Προκαλεί ελάττωση του πόνου και των οιδημάτων ενώ μειώνει και τον μυϊκό σπασμό
- Χαλαρωτική μάλαξη: αυξάνει την κυκλοφορία , χαλαρώνει τους μύες, μειώνει την ευαισθησία του δέρματος και μέσω της παραγωγής ενδορφινών κατά την μάλαξη προσφέρει ηρεμία και ευχαρίστηση στον ασθενή
- Τεχνικές manual therapy: εξειδικευμένη προσέγγιση με τεχνικές που περιλαμβάνουν χειρισμούς και θεραπευτικές ασκήσεις με στόχο την αποσυμπίεση της περιοχής. Τέτοιου είδους τεχνικές είναι οι Maitland, Kaltenborn και Mulligan
- Κινησιοθεραπεία: συμβάλλει στην διατήρηση του εύρους κίνησης των αρθρώσεων και στην αύξηση της μυϊκής δύναμης και αντοχής με αποτέλεσμα την βελτίωση της λειτουργικότητας του ασθενή
Το τι θα εμπεριέχει το φυσιοθεραπευτικό πρόγραμμα εναπόκειται στην επιλογή του εκάστοτε φυσιοθεραπευτή και όπως αναφέραμε και προηγουμένως στις ανάγκες του κάθε ασθενή. Ο ασθενής θα πρέπει να εκπαιδευτεί πως θα αντιμετωπίζει τον πόνο του αφού σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχει πλήρης ίαση και θα είναι υποχρεωμένος να μάθει να ζει με το πρόβλημα του. Η εκπαίδευση του πάσχοντα στο πως θα διαχειρίζεται τον πόνο του και στην εξεύρεση λύσεων για τα καθημερινά προβλήματα που του προκαλούν άγχος θα τον βοηθήσουν να ανακτήσει αυτοέλεγχο και ευχαρίστηση στη ζωή του. Η σωστή συνεργασία θεραπευτή- ασθενή και ψυχολόγου (όπου κρίνεται αναγκαίο) οδηγεί στην επιτυχία του προγράμματος αντιμετώπισης του χρόνιου πόνου.
Επιμέλεια
Λαυρέντης Βαλασσάς,
Φυσικοθεραπευτής MSc, Ost.of OSD, AP&MB of WFCMS
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ- ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ
- Σημειώσεις μαθήματος ΗΛΕΚΤΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΑ ΜΕΣΑ Ι, Λιουδάκη Γεωργία, Τ.Ε.Ι. ΛΑΜΙΑΣ, 2002
- Σημειώσεις μαθήματος ΦΥΣΙΚΑ ΜΕΣΑ 1, Κομιανού Λαμπρινή, Τ.Ε.Ι. ΛΑΜΙΑΣ, 2001-2002
- Σημειώσεις μαθήματος ΦΥΣΙΚΑ ΜΕΣΑ 2, Κομιανού Λαμπρινή, Τ.Ε.Ι. ΛΑΜΙΑΣ, 2002-2003
- ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ, Μαραθεύτης Νίκος, www.maratheftis.gr
- ΙΑΤΡΕΙΟ ΧΡΟΝΙΟΥ ΠΟΝΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ , www.animus.com.gr
- ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ, www.clickatlife.gr
- Ο ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ, www.algea.com.cy
- ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΟΥ ΠΟΝΟΥ ΜΕ ΦΥΣΙΚΑ ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ , naturopathyingreece.wordpress.com
- ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ , www.autepignosi.gr
- ΜΑΣΑΖ- ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ – Ο ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑ, Πετρίδη Μάγδα, www.dromostherapeia.gr
- ΚΙΝΗΣΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ, www.care.gr
- ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΤΕ ΤΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑ, www.craniosacral.gr
- ΚΡΑΝΙΟΙΕΡΗ ΒΙΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ www.drosostalida.com
- ΚΡΟΥΣΤΙΚΟ ΥΠΕΡΗΧΟ, shockwave-therapy.blogspot.gr
- ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΚΡΟΥΣΤΙΚΟ ΥΠΕΡΗΧΟ, www,eleftheria.gr
- MANUAL THERAPY ,www.manualtherapy.gr